آشنایی با احکام خوردن گوشت عقیقه برای پدر و مادرعقیقه کردن چه شرایطی دارد؟زمان عقیقه چه وقت است؟آیا عقیقه دعای خاصی دارد؟آیا برای عقیقه کردن می‌شود مرغ یا خروس را ذبح کرد؟آیا خواهر و برادر می توانند از عقیقه همدیگر بخورند؟آیا خانواده فرد می‌توانند از غذای عقیقه بخورند؟آیا لازم است عقیقه را فقط به فقرا بدهیم؟

عقیقه کردن یکی از سنت‌های بسیار توصیه شده‌ی دین اسلام است. هر خانواده بدو تولد فرزندشان، عقیقه می‌پزند تا بیمه و ضامن سلامتی و سعادت فرزندان ایشان باشد. بنابراین ضروری است احکام و آداب سنت عقیقه را بدانیم تا به درستی انجام شود.

عقیقه به‌معنای قربانی کردن است که با آداب خاصی برای فرزند دختر یا پسر انجام می‌شود؛ مستحب است عقیقه در روز هفتم تولد انجام شود. حیوانی که به‌عنوان عقیقه ذبح می‌شود باید سالم باشد. پرداخت قیمت این حیوانات به فقیر به‌عنوان عقیقه کفایت نمی‌کند. هر عقیقه فقط برای یک نفر حساب می‌شود و برای دونفر یا بیشتر نمی‌شود یک گوسفند و حیوانی را عقیقه کرد.

برای عقیقه گوسفند، گاو، شتر و بز قربانی می کنند. آن حیوانات باید سالم باشند. مستحب است اگر فرزند شما پسر بود حیوان نر و اگر فرزند شما دختر بود، از حیوان ماده استفاده کنید. برای عقیقه حیوان دیگر مانند مرغ، خروس، بوقلمون و شتر مرغ مناسب نیست.

مکروه است پدر و هرکسی که نان خور او باشد (مخصوصا مادر) عقیقه را بخورد.

اگر عقيقه شتر است، بايد پنج سال يا بيشتر و اگر بز است از يک سال بالاتر باشد و اگر گوسفند است؛ سن او كمتر از شش ماه نباشد، و اگر بيشتر باشد، بهتر است.

بيضه‌اش كشيده و شاخش شكسته و گوشش بريده و بسيار لاغر و كور نباشد و به گونه‌ای لنگ نباشد كه راه رفتن برای او دشوار باشد.

بهتر آن است که در روز هفتم عقیقه انجام شود، و اگر به تأخیر افتاد، تا زمان بلوغ فرزند، بر پدر سنّت است؛ اما بعد از بلوغ تا آخر عمر بر خودش سنّت است که عقیقه اش را انجام دهد، حتی در زمان پیری و کهولت سن می توان عقیقه خود را انجام بدهد.

مرحوم «علاّمه مجلسی» دعایی به شرح زیر برای عقیقه نقل کرده است: «امام صادق (ع) فرمود: که در وقت کشتن گوسفند عقیقه این دعا را بخوان»:

بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ، اَللّهُمَّ عَقیقَه عَنْ فُلان لَحْمُها بِلَحْمِهِ، وَدَمُها بِدَمِهِ، وَ عَظْمُها بِعَظْمِهِ، اَللّهُمَّ اجْعَلْها وَِقاءً لاِلِ مُحَمَّد عَلَیهِ وَ آلِهِ السَّلامُ.

و در حدیث دیگری فرمود که این دعا را بخواند:

یا قَوْمِ اِنّی بَریٌ مِمّاتُشْرِکونَ، اِنّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذی فَطَرَ السَّمواتِ وَالاَْرْضَ، حَنیفاً مُسْلِماً وَما اَنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ، اِنَّ صَلاتی وَنُسُکی وَمَحْیایَ وَمَماتی للهِِ رَبِّ الْعالَمینَ، لا شَریک لَهُ، وَبِذلِک اُمِرْتُ، وَاَنَا مِنَ الْمُسْلِمینَ، اَللّهُمَّ مِنْکَ وَلَک، بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ، وَاللهُ اَکبَرُ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَتَقَبَّلْ مِنْ فُلانِ بْنِ فُلان. 

در روایات سر بریدن مرغ و خروس برای عقیقه فرزند ممنوع شده و این کار اشکال دارد.

مانعی ندارد.

خوردن گوشت عقیقه برای پدر و مادر چه احکامی دارد

کراهت دارد که پدر و مادر فرد عقیقه شده از گوشت عقیقه بخورند همچنین مکروه است که واجب‌النفقه های پدر از این گوشت تناول کنند. به عنوان مثال خواهر و برادر فردی که عقیقه شده اگر در خانه پدر زندگی می کنند و خردسال هستند، هنوز واجب‌النفقه پدر هستند و نباید این گوشت را بخورند و برایشان کراهت دارد.

اگر خواهر برادر این شخص ازدواج کردند و از آن خانه رفته اند، یعنی واجب‌النفقه پدر نیستند اشکالی ندارد که از این‌گوشت میل کنند. همچنین بهتر است کسی که عقیقه شده‌ است خودش از این گوشت نخورد . بنابراین مکروه است که پدر، مادر و واجب‌النفقه های پدر حتی از اجزای باقی‌مانده حیوان عقیقه شده مثل کله پاچه، جگر و غیره استفاده کنند.

برای خوردن گوشت عقیقه شرط نیست افرادی که دعوت می‌شوند فقیر باشند؛ ولی دعوت کردن از فقیران آبرومند و افراد سائل بهتر است.

مسأله : اگر بچه ی نابالغ مالی داشته باشد، پدر یا پدربزرگ پدری وی می­توانند از مال خودِ بچّه برایش عقیقه نمایند.

مسأله :شکستن استخوان های عقیقه اشکال ندارد، هرچند بهتر است در هنگام قطعه قطعه کردن عقیقه، تا حدّ امکان استخوان هاى آن شکسته نشود.

مسأله : گوشت عقیقه را می‌توان به صورت خام یا پخته توزیع کرد و می‌توان با آن غذایی پخته و جمعى از مؤمنین را دعوت کرده و اطعام نمود و بهتر آن است که تعداد آنان ده نفر یا بیشتر باشد تا از آن بخورند و براى نوزاد دعا کنند.

نکته: دلیلی بر دفن استخوان های عقیقه وجود ندارد. اگرچه در عرف ما خیلی مرسوم است که استخوان های عقیقه شده را دفن می کنند ولی خیلی از فقها می گویند ما دلیلی بر استحباب این امر پیدا نکرده ایم.

گردآوری: بخش مذهبی بیتوته