فلسفه حج و انواع حج


			
		فلسفه حج و انواع حج
0
حج گذشته از آثار و ثواب اخروی در دنیا نیز دارای آثار سیاسی، اجتماعي و معنوی اس...



حج گذشته از آثار و ثواب اخروی در دنیا نیز دارای آثار سیاسی، اجتماعي و معنوی است

حج اولین بار در دین ابراهیم (ع) انجام شد و آئین های حج و عمره، احرام، لثم و لمس حجرالاسود، سعی بین صفا و مروه، وقفه در عرفات و رمی جمره، همه قبل از اسلام مرسوم بود.

حج چیست؟
حج یکی از مهمترين فروع دین اسلام است؛ که مسلمانان در دهه اول آخرین ماه قمری (ذی الحجه) به مسجد الحرام در شهر مکه، واقع در کشور عربستان سعودی رفته و مناسک خاص آن را به جا می آورند. هر مسلمان در صورت دارا بودن شرایطی خاص، مکلف است دست کم یک بار در زمان عمر خود حج را انجام دهد.


انواع حج
حج به سه دسته تمتّع، اِفراد و قران تقسیم ميشود. دسته نخست حج تمتّع بر افرادی ضروری است كه وطن آن ها بیش از ۴۸ میل (تقریبا ۹۰ كیلومتر) از مكه فاصله داشته باشد. دسته دوم و سوم حج ( اِفراد و قِران) هم بر كسانی واجب ميشود كه ساكن مكه هستند و یا سکونت گاه آنان كمتر از فاصله مذكور از مكه فاصله دارد.


حج تمتع در بعضی مناسک و اعمال، با دو مدل ديگر حج تفاوت هایی دارد. اختلاف حج تمتع با حج اِفراد و قِران در این است که حج تمتع، عبادتی است تشکیل شده از عمره و حج؛ و عمره ـ که بخش اوّل آن است ـ مقدّم بر حج است و بین آن دو، فاصله ی زمانی موجود است ، و در آن فاصله انسان از احرام بیرون می آید و تا زمان مُحرم شدن براي حج، بهره گیری( تمتّع) از آنچه بر مُحرم حرام است، براي وی حلال می گردد، و از این جهت عنوان« حج تمتّع» براي آن مطلوب است. و حج، بخش دوم آن به شمار مي‌ايد ، و باید هر دو آن ها در یک سال انجام شود، بر خلاف حج اِفراد و قِران که تنها حج را شامل میشوند ، و عمره، عبادتی جدا از آنها به شمار مي‌ايد و« عمره ی مفرده» نامیده می شود، از این جهت امکان دارد عمره ی مفرده در یک سال؛ و حج اِفراد یا قِران در سال ديگر انجام شود.

تاریخچه آئین های حج
حج اولین بار در دین ابراهیم (ع) انجام شد و آئین های حج و عمره، احرام، لثم و لمس حجرالاسود، سعی بین صفا و مروه، وقفه در عرفات و رمی جمره، همه قبل از اسلام مرسوم بود و تنها بعضی تعدیلات در حج اسلامی نسبت به قبل از اسلام روی داده است.

اعراب قبل از اسلام موقع طواف «لبیک یا لات»،« لبیک یا عزی» و« لبیک یا منات» می گفتند و هر قومی بت خود را می خواند و در اسلام، «اللهم» جای بت ها را گرفت و آن عبارت بدین شکل تغييرکرد: «لبیک اللهم لبیک»

عرب ها صید را در ماه حج حرام می دانستند. پیغمبر اسلام حرمت صید را تنها در روزها حج و موقع احرام مقرر کرد. عرب ها گاهی عریان به  طواف کعبه می پرداختند. اسلام آن را منع کرد و پوشیدن لباس دوخته نشده را واجب کرد. عرب ها از خوردن گوشت قربانی اکراه داشتند و پیغمبر اسلام آن را جایز دانست.

 

فلسفه حج,انواع حج,فلسفه حج چیست

 حج به سه دسته تمتّع، اِفراد و قران تقسیم ميشود

 

مسلمانان بعد از فتح مکه و برانداختن بت های قریش از سعی بین صفا و مروه اکراه داشتند؛ برای این که قبل از اسلام بر این دو کوه دو بت سنگی قرار داشت که حاجیان و زائران آن دوره سعی بین صفا و مروه را براي نزديک شدن به آنها و دست کشیدن و بوسیدن آنها انجام می دادند؛ ولی محمد سعی بین صفا و مروه را جایز کرد و بنا بر متن قرآن این کار از شعائر الله دانسته ميشود .


فلسفه حج چیست؟
حج گذشته از آثار و ثواب های اخروی که دارد، در دنیا هم دارای آثار زیاد سیاسی، اجتماعي و معنوی است. این آثار و فایده ها میتواند بعنوان فلسفه یا حکمت حج مطرح شود. در داستان ها و صحبت های ائمه( ع) اشاره های فراوانی به آثار حج شده است. جهت خلاصه دو نمونه از این روایات را بیان می کنیم.

1. امام علی( ع) در یکی از خطبه های نهج البلاغه به یکی از آثار مهم معنوی حج؛ یعنی تواضع و از بین رفتن روحیه تکبر اشاره ميکند . آن حضرت می فرماید: آیا مشاهده نمى ‏کنید که همانا خداوند سبحان، انسان ‏هاى پیشین از آدم(ع) تا آیندگان این دنیا را با سنگ‏ هایى در مکّه ازمایش کرد که نه زیان مى ‏رسانند، و نه نفعى دارند، نه مى ‏بینند، و نه مى ‏شنوند؟ این سنگ ‏ها را خانه محترم خود قرار داده و آن را عامل پایدارى مردم گردانید.

 

بعد کعبه را در سنگلاخ ‏ترین مکان ‏ها، بى‏ گیاه ‏ترین زمین ‏ها، و کم فاصله ‏ترین درّه ‏ها، در بین کوه‏ هاى خشن، سنگ ریزه ‏هاى بسیار، و چشمه ‏هاى کم آب، و آبادى ‏هاى از هم دور قرار داد، که نه شتر، نه اسب و گاو و گوسفند، هيچکدام در آن سرزمین آرامش ندارند. بعد به آدم( ع) و فرزندانش دستور داد که به سوى کعبه برگردند، و آن را مرکز اجتماع و سر منزل مقصود و بار اندازشان گردانند، تا مردم با عشق قلب‏ ها، به سرعت از بین فلات و دشت‏ هاى دور، و از داخل شهرها، روستاها، درّه ‏هاى عمیق، و جزایر از هم پراکنده دریاها به مکّه روى آورند، شانه ‏هاى خود را بجنبانند، و گرداگرد کعبه لا اله الا اللّه بر زبان جارى سازند، و در اطراف خانه طواف کنند، و با موهاى آشفته، و بدن‏ هاى پر گرد و غبار در حرکت باشند.


لباس‏ هاى خود را که علامت شخصیّت هر فرد است در آورند، و با اصلاح نکردن موهاى سر، قیافه خود را تغيير دهند، که آزمونى بزرگ، و امتحانى دشوار، و آزمایشى اشکار است براى پاکسازى و خالص شدن، که خداوند آن را باعث رحمت و رسيدن به بهشت قرار داد. درصورتی که خداوند خانه محترمش، و مکان ‏هاى انجام مراسم حج را، در بین باغ ‏ها و نهرها، و سرزمین ‏هاى سبز و هموار، و پردرخت و میوه، مناطقى آباد و داراى خانه ‏ها و کاخ ‏هاى بسیار، و آبادى ‏هاى به هم پیوسته ، در بین گندم زارها و باغات خرم و پر از گل و گیاه، داراى مناظرى زیبا و پر آب، در وسط باغستانى شادى آفرین، و جاده های آباد قرار مى ‏داد، به همان اندازه که ازمایش ساده بود، پاداش هم سبک ‏تر مى ‏شد.

 

درصورتی که پایه ‏ها و بنیان کعبه، و سنگ‏ هایى که در ساختمان آن بکار رفته از زمرّد سبز، و یاقوت قرمز، و داراى نور و روشنایى بود، دل ‏ها دیرتر به شک و تردید مى ‏رسیدند، و سعی شیطان بر قلب‏ ها کم تر اثر مى ‏گذاشت، و وسوسه ‏هاى پنهانى او در مردم کارگر نبود. در صورتى که خداوند بندگان خود را با انواع سختى ‏ها مى ‏آزماید، و با سختی های زیاد به عبادت مى‏ خواند، و به انواع گرفتارى ‏ها مبتلا مى ‏سازد، تا کبر و خود پسندى را از دل ‏هایشان بیرون کند، و به جاى آن فروتنى آورد، و درهاى فضل و رحمتش را به روى ‏شان بگشاید، و وسائل عفو و بخشش را به آسانى در اختیارشان گذارد.[ 1]

2. امام هشتم على بن موسى الرّضا( ع) در پاسخ از علّت و سرّ تشریع حجّ می فرماید:
الف. دلیل به جاى آوردن حج، رفتن به سوى خدا و طلب کردن ثواب بسیار، و پاک شدن از همه گناهانی است که از انسان صادر شده است.

ب. حج براى این است که از اشتباهات قبل استغفار کرده و پاک شده و اعمال آينده خود را از سر گیرد؛ زیرا حج باعث امرزش و کفّاره گناهان گذشته او خواهد بود و مثل فردى است که تازه به حدّ بلوغ رسیده و مکلف شده باشد.

ج. علّت حج لوازم آن است؛ مثل خرج کردن و به حساب رسيدن اموال و به زحمت و مشقّت انداختن بدن و منع شدن از اعمالى شهوانى و بردن لذّات.

د. تقرّب‏ به آفریدگار عزّ و جلّ به سبب عبادات و تواضع و فروتنى، و کشیدن سختی سفر طولانی در بین صحرا و درّه و دشت، در گرما و سرما، میان امن و خوف، در زمانى بس طولانى و پیوسته.

هـ. رسيدن منافع براى جمیع مردم،

و. طلب کردن حاجت از خدا و ترسیدن از او، و رها کردن و دور شدن از صفت زشت بى ‏رحمى و سنگدلى و بی باکى.

ی. از یاد نبردن خدا، و وی را فراموش نکردن و از غیر خدا امید بریدن، و به عمل پرداختن، و به دستمزد رسیدگى کردن، و جلوگیرى نفس از فسادگرایى.

ط. نفع رساندن یا به منفعت رسیدن کسانى که در شرق یا غرب زمین زندگى مى‏ کنند، در صحرا یا دریا به سر می برند، در حجّ شرکت کرده، یا نکرده ‏ اند، از تاجر و بازرگان، از واردکننده و فروشنده یا خریدار و مشترى، از کاسب و نیازمند.

س. برآوردن حاجات مردم اطراف و اکناف و آن مکان ها که امکان جمع حاجیان در آن است تا شاهد منافع خود باشند‏.[ 2]

 

------------------------------

پی نوشت

[1]. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، ترجمه دشتی، محمد، ص 389 تا 391، مشهور، قم، چاپ اول، 1379ش.
[2]. ابن بابویه، محمد بن على، علل الشرائع، ج ‏2، ص 405- ۴۰۶، قم، کتاب فروشى داورى، چاپ اول، 1385 ش، 1966م.‏


گردآوری: بخش مذهبی بیتوته

رای خود درباره این پست انتخاب کنید
  • icon
  • icon
    نظرات
      arrow