سفرنامه چیست سفر رفتن و گشتن و دیدن جاهای جدید هم آموزنده و هم لذت‌بخش است. ش ...
سفرنامه چیست
سفرنامه به کتابی گفته می‌شود که نویسنده هر چیزی اعم از دیده‌ها و شنیده‌هایش را در جاهایی که به آنها سفر کرده است را گرد آورده و نوشته باشد. این گونه کتاب‌ها و نوشته‌ها اثر بسیاری در بالابردن اندیشه‌ها و فرهنگ‌های ملت‌ها دارد؛ زیرا درک خواننده را از نقطه‌ای در روی این کره خاکی بیشتر می‌کند و اطلاعاتی را که شامل جزئیات مختلفی در مورد مکان خاصی است را به خواننده ارائه می‌دهد.
با اشتراک‌گذاری سفرنامه، افراد بیشتری می‌توانند بدون رفتن به آن منطقه فرصت شناخت فرهنگ‌هایی جدید، آداب و رسومی متفاوت و... را پیدا کنند. ضمناً اگر قصد رفتن به سفری را دارید با خواندن سفرنامه می‌توانید اطلاعات مفیدی در باره مقصد خود کسب نمایید.
تاریخچه سفرنامه
ابتدایی‌ترین سفرنامه‌ها مربوط به نوشته‌ها و نقاشی‌های دیواره‌های غارها می‌باشد. برخی از این نقاشی‌ها سرگذشت و شرح وقایعی هستند که در گذر زمان برای انسان‌های آن دوره اتفاق افتاده است. بعدها از همین آثار و نوشته‌های برجای مانده به چگونگی زندگی انسان‌های پیشین پی برده‌اند.
طبق اسناد تاریخی، اولین سفرنامه‌ها متعلق به مصریانی هستند که در سده ششم پیش از میلاد نوشته شده است. از نمونه‌های این سفرنامه‌ها می‌توان به سفرنامه فردی به نام اسکندرانی اشاره نمود که گزارش سفر خود را به اتیوپی، هند غربی و سیلان نگاشته است. پس از مصریان، نویسندگان رومی، یونانی و چینی گزارش‌هایی از سفرهای خود را بر پایه دیده‌ها و شنیده‌هایشان نوشتند. از جمله این نوع سفرنامه‌ها می‌توان به سفرنامه کهن چینی فا-هیان اشاره نمود.
سفرنامه مارکوپولو از مهم‌ترین و مشهورترین سفرنامه‌های اروپایی است این کتاب تفسیر طولانی از سفر مارکوپولو به خاور و اقامت ۱۷ساله وی در چین است. در این سفرنامه از شرایط جغرافیایی، وضعیت مردم، راه‌ها، منابع طبیعی و... در جاهای مختلف، صحبت می‌کند.
سفرنامه تصویری جزو اولین سفرنامه های انسان است
تاریخچه‌ای از سفرنامه‌های فارسی
طبق بررسی‌های پژوهشگران، قدیمی‌ترین سفرنامه فارسی، سفرنامه ناصرخسرو می‌باشد. یادداشت‌های او از شهرها و کشورهای مختلفی است که به آنها سفر کرده است. از دیگر سفرنامه‌های فارسی می‌توان به نوشته‌های ابوریحان بیرونی و خاقانی اشاره نمود.
از سفرنامه‌های معروف معاصر، کتاب "خسی در میقات" جلال آل احمد است. نوشته او مربوط به مراسم حجی است که خود در آن شرکت کرده است. بهتر است بدانید که ناصرالدین‌شاه قاجار نیز یادداشت‌هایی در مورد اوضاع و احوال جامعه و همچنین در مورد سفرهای فرنگی خود نوشته است که همه آنها را می‌توان در زمره سفرنامه‌ها قرار داد. خواندن سفرنامه‌ها کمک بزرگی به ما درباره تجربیات واقعی هر فرد و نوع نگاه او به اطراف و مسائل جامعه می‌کند.
سفرنامه ناصر خسرو اولین سفرنامه ایرانی
سفرنامه چه کاربردی در تاریخ‌نویسی دارد؟
1. آگاهی از بناها و آثار تاریخی کشورها و شهرها: سفرنامه‌ها از منابع مهم تاریخ‌نگاری هستند سفرنامه‌نویسان معمولاً بسیاری از رخدادهای تلخ و شیرین، مشاهدات خود را از راه‌ها، بناهای تاریخی، ساختمان‌ها و شنیده‌ها و دیده‌های خود را از آداب و رسوم، لهجه‌ها، بازارها، اوضاع عمومی شهرها، شیوه تجارت سپاهیان، نوع ازدواج، پوشاک و خوراک، فنون و هنرها، روحیات مردم و همچنین اوضاع دربارها و پادشاهان را به رشته تحریر درآورده‌اند و حتی برخی از آنها را ترسیم کرده‌اند.
مثلاً اوژن فلاندن که در دوره قاجار به ایران آمد از کلیه بناهای تاریخی ایران به جز خراسان و حاشیه دریای خزر طراحی و نقاشی‌های بی‌نظیری ترسیم کرد. امروزه این تصویرها آگاهی‌هایی سودمند در اختیار بیننده قرار می‌دهد.
2. آگاهی و شناخت بخش‌های مهم اجتماعی جوامع گذشته: به‌طورکلی سفرنامه‌ها حاوی اطلاعاتی ارزشمند از همه بخش‌های حیات اجتماعی هر دوره هستند. برخی از جهانگردان اروپایی هنگام بازدید از شهرها، از بناها و حتی اشخاص مهم آن شهر تصویرهایی نقاشی می‌کردند و حتی بعضی از جهانگردان هنگام سفر همراه خود کسی را می‌بردند که بتواند نقاشی بکشد تا تصاویر موردنظر آنها را ترسیم نماید. امروزه بسیاری از این آثار دچار تغییرات و یا آسیب‌های جدی شده‌اند و این تصاویر آگاهی‌های سودمندی برای شناخت گذشته در اختیار بیننده قرار می‌دهد.
3. آگاهی از وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشورها: علاوه بر جهانگردان مسافرانی که مأموران سیاسی بوده‌اند، بیشترین سفرنامه‌ها را از خود برجای گذاشته‌اند. آنان پس از طی مسافت‌های طولانی، پیامی را که گاهی کاملاً سری بود، به پادشاه می‌رساندند و طی چند جلسه با او به مذاکره می‌پرداختند. سپس پاسخ و پیام او را برای پادشاه خود می‌بردند. سفرنامه‌های این مأموران سیاسی، علاوه بر اینکه حاوی اطلاعات اقتصادی و اجتماعی بوده است، منابع بسیار خوبی برای آگاهی از روابط سیاسی دولت‌ها به شمار می‌روند.
4. آشنایی با دیدگاه‌ها و اندیشه‌های نویسند سفرنامه
سفرنامه باعث آگاهی از بخش های اجتماعی و اقتصادی جوامع مختلف می شود
ویژگی‌های مهم سفرنامه
سفرنامه اهداف متفاوتی مانند آشنایی با مکانی جدید، شناخت فرهنگ‌های جدید، دنبال‌کردن تاریخ و... را دنبال می‌کند. از مهم‌ترین ویژگی‌های یک سفرنامه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
• سرگرم‌کننده بودن
• اتکا بر تجربه شخص
• ساده و خوش‌ساختار بودن
• حاوی اطلاعات کمک‌کننده
انواع سفرنامه
همان‌طور که به آن اشاره کردیم، سفرنامه، نوعی گزارش است که نویسنده در قالب آن مشاهدات خود را از اوضاع شهرها یا سرزمین‌هایی که بدان مسافرت کرده است شرح می‌دهد و اطلاعاتی از بناهای تاریخی، مساجد، کتابخانه‌ها، بازارها، بزرگان، آداب‌ورسوم ملی و مذهبی مردم، موقعیت جغرافیایی، جمعیت، آب‌وهوا و زبان اهالی مناطقی را که بازدید نموده است در اختیار خوانندگان می‌گذارد.
یک سفرنامه می‌تواند به شکل کتاب، مقاله، مجله، بلاگ، خاطره، پادکست، سخنرانی، نریشن به همراه تصویر و شکل‌های گفتاری و نوشتاری دیگر باشد. به این ترتیب، می‌توانید به‌سادگی در قالبی که می‌خواهید، محتوای خود را ارائه دهید.
در حالت کلی سفرنامه به سه حالت حقیقی، تمثیلی و خیالی نوشته می‌شود.
سفرنامه حقیقی: در این نوع سفرنامه، نویسنده خاطرات خود و اتفاقاتی را که در جریان سفر عیناً با آن مواجه شده و رخدادهایی را که دیده و شنیده را به رشته تحریر درآورده است. از سفرنامه‌های مهم حقیقی می‌توان به سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی اشاره کرد. در این اثر ناصرخسرو اطلاعات دقیق و ارزشمندی از اوضاع تاریخی، آداب‌ورسوم و اوضاع جغرافیایی مردم شهرهایی که از آن عبور کرده است را، با انشایی روان و دل‌انگیز به نگارش درآورده است.
سفرنامه تمثیلی: این گونه سفرنامه‌ها که به‌صورت قصه و تمثیل بیان می‌شود، گزارشی از ذهنیات نویسنده درباره امری باطنی و اعتقادی است. از نمونه‌های ارزشمند این نوع سفرنامه می‌توان به منطق‌الطیر فریدالدین عطار اشاره نمود. این سفرنامه، قصه‌ای است از سفر پر رنج عارف سالک و گذشتن او از هفت شهر عشق.
انواع سفرنامه
سفرنامه خیالی: در این نوع سفرنامه، نویسنده واقعاً به سفر نرفته و با استفاده از قوه تخیل خود و با الهام از مشاهدات قبلی خود به نگارش می‌پردازد. از نمونه‌های برجسته این نوع سفرنامه می‌توان به سیاحت‌نامه اثر زین‌العابدین مراغه‌ای اشاره نمود.
گردآوری: بخش علمی بیتوته
