معرفی هنر مضاعف دوزی؛ رودوزی سنتی ایرانی آشنایی با هنر مضاعف دوزی 

در صنایع دستی، مضاعف یعنی بخیه هایی که طی دو مرحله، دوخته می شوند. نخ هایی که در دو مرحله دوخته می شوند تیره و روشن هستند به همین دلیل، یک دوخت سایه روشن ایجاد می کنند. در واقع به کارگیری دو نخ تیره و روشن و دوخت دو مرحله ای سبب می شد که دوخت های روی پارچه، بُعد پیدا کنند.

از دیگر ویژگی های این نوع دوخت می توان به نوع بخیه هایش اشاره کرد. در واقع، بخیه های مضاعف دوزی بسیار متنوع و گوناگون هستند. به عنوان مثال، بخیه های اولیه ای که روی طرح های اجرا شده روی پارچه زده می شوند پردوزی هستند و بخیه های ثانویه ای که روی بخیه ی اول زده می شود متنوع می باشند. در نتیجه، هنرمند تشخیص می دهد که این بخیه ها چگونه باشند. 

عموما از این نوع دوخت برای زیباتر شدن لباس ها استفاده می شود و در آن از نخ های الوان و همچنین یک سری وسایل مخصوص استفاده می شود. هنرمندان با بهره گیری از این نوع دوخت، بخیه های بسیار ظریفی روی پارچه ها ایجاد می کنند که با تماشای آن ها صبر، شکیبایی و هنر تولیدکننده ی این محصولات را می توان احساس کرد. متاسفانه تاریخ دقیقی از زمان پیدایش این دوخت موجود نمی باشد و آثار بسیار کمی از این هنر دستی زیبا باقی مانده است. 

نقش های کارشده در هنر مضاعف دوزی

بر اساس شواهد و آثاری که از مناطق مختلف، همچون جلفای اصفهان، آذربایجان غربی، موزه ی آرمیتاژ روسیه و متروپولیتن آمریکا به دست آمده است مشخص شده که ریشه ی مضاعف دوزی به قفقاز برمی گردد. در واقع این دوخت از سده های سوم تا سیزدهم هجری قمری از دوخت های رایج مردم قفقاز، جلفای اصفهان، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و اصفهان بوده است.

همزمان با جدا شدن قفقاز از ایران، یعنی در سده ی ۱۳ هجری قمری، این نوع دوخت هم کم کم در ایران، رونق خود را از دست داد و در نهایت متوقف شد.

در این نوع رودوزی از نقش و نگارهای متنوعی استفاده می شود که از جمله ی آن ها می توان به نقش گل و بته، نقش حیوان و نقوش هندسی اشاره نمود.

در اولین مرحله باید طرح مورد نظر را روی پارچه پیاده کنید و سپس اقدام به مضاعف دوزی نمایید. اگر شما هم از علاقه مندان این رودوزی هستید بهتر است طبق مراحل زیر عمل نمایید:

• ابتدا طرح را روی پارچه اجرا کنید.

• همان طور که در بالا اشاره نمودیم برای مضاعف دوزی نیازمند دو نخ تیره و روشن هستیم. بعد از تهیه ی این دو نخ، از نخ روشن برای دوخت اول و از نخ تیره برای دوخت دوم استفاده نمایید. 

• نکته مهم در زمان این رودوزی این است که رنگ نخ های انتخابی باید از رنگ پارچه، تیره تر باشند.

• دوخت ثانویه معمولا با توجه به نوع طرح، متفاوت می باشد. که از جمله ی آن ها می توان به دوخت بخیه ی حصیری به همراه بست های مورب یک طرفه ، دوخت بخیه ی افقی به همراه بست های عمودی، دوخت بخیه ی عمودی به همراه بست های افقی و همچنین دوخت بخیه ی حصیری پیچیده به همراه بست های افقی و عمودی اشاره نمود.

در بسیاری از مناطق دیده شده که هنرمندان از نخ های به رنگ سیاه برای دوخت ثانویه استفاده می کنند.

مضاعف دوزی یک نوع رودوزی یا دوخت بخیه ی دو مرحله ای است

به طور کلی وسایل این نوع رودوزی، شامل نخ، پارچه، سوزن و برخی وسایل دیگر می باشند که هر کدام از آن ها شامل انواع مختلفی هستند. به عنوان مثال، هنرمندان تشخیص می دهند که رودوزی مورد نظر را روی چه جنس، پارچه ای انجام دهند. این تشخیص آن ها بر اساس تجربه و مهارتی است که در این زمینه کسب کرده اند.

خوشبختانه هنوز هم هنرمندان زیادی در مناطق مختلف قفقاز مشغول به این نوع رودوزی هستند‌ و این دوخت، هنوز هم یکی از رایج ترین دوخت های مردمان قفقاز است. در کشور ما نیز کم و بیش هنرمندانی هستند که از این نوع دوخت در کارهای هنری خود استفاده می کنند و این هنر، در کشور ما کاملا منسوخ نشده است. 

تجهیزات مورد نیاز مضاعف دوزی

از آنجایی که این پارچه ها از ظریف ترین و زیباترین هنر دستی تشکیل شده اند بهتر است در حفظ و نگهداری آن ها دقت داشته باشید. لذا بهتر است به نکات زیر توجه کنید:

• آن ها را باید از بید زدگی حفظ کنید.

• به دور از رطوبت دائمی نگه دارید.

• حتی الامکان در مقابل نور مستقیم خورشید قرار ندهید.

• دور از حرارت و آتش نگهداری شوند.

• اشیای نوک تیز و برنده به آن ها آسیب می رسانند.

• در زمان شستشوی آن ها حتما آب، ولرم باشد. همچنین از شوینده های معمولی و صابون استفاده کنید. حتی الامکان شوینده های شما اسیدی نباشند.

روش نگهداری از پارچه های مضاعف دوزی شده

گردآوری : بخش فرهنگ و هنر بیتوته