از نزدیک با شاهکارهای هنری مسجد ملا اسماعیل آشنا شوید مسجد ملا اسماعیل ...
مسجد ملا اسماعیل
در این مقاله از بیتوته، به تفصیل به بررسی مسجد ملا اسماعیل می‌پردازیم. مسجد ملا اسماعیل، شاهکار قرن سیزدهم، در دوره فتحعلی‌شاه قاجار در یزد ساخته شده است و با معماری زیبا و تزئینات فراوان، جاذبه‌ای فرهنگی و تاریخی برجسته در این شهر محسوب می‌شود.
مسجد ملا اسماعیل یکی از شاهکارهای معماری قرن سیزدهم در شهر یزد است. این مسجد در سال ۱۲۲۲ هجری قمری در دوره فتحعلی‌شاه قاجار ساخته شد و به دستور آخوند ملا اسماعیل عقدایی، یکی از علمای برجسته آن دوران، تاسیس گردید. این اثر تاریخی، که مجموعه‌ای از مسجد و مدرسه را شامل می‌شود، در تاریخ ۵ دی ۱۳۵۲ به عنوان یک اثر ملی تاریخی به ثبت رسید.
پس از انقلاب اسلامی، مسجد ملا اسماعیل به عنوان میعادگاه مردم یزد برای اقامت نماز جمعه نیز مورد استفاده قرار گرفت. بهترین زمان برای بازدید از این مسجد، زمان نمازهاست، و خوب است بدانید که ورود به این مکان به عنوان مسجد، نیازی به پرداخت ورودی ندارد.
جاهای دیدنی دیگر در شهر یزد نیز در کنار مسجد ملا اسماعیل وجود دارند، از جمله بازارچه و آب‌انباری با همین نام. تنها درب ورودی مسجد که در واقع در گذشته درب ورودی مدرسه بوده، به بازارچه باز می‌شود. همچنین، محراب این مسجد یادآورد شهادت شهید صدوقی، چهارمین شهید محراب، در تیر ماه سال ۱۳۶۱ است.
در کنار زیبایی‌های معماری مسجد، شهر یزد نیز با دوچرخه‌های رنگارنگ خود و بازارچه‌های جذاب خود یکی از شهرهای دیدنی ایران است.
معماری مسجد ملا اسماعیل
مسجد ملا اسماعیل، یکی از شاهکارهای معماری قرن سیزدهم در شهر یزد، با استفاده از آجر و خشت خام به همراه ملات گل و گچ ساخته شده است. این مسجد با دارا بودن سه شبستان و یک ایوان بلند قرار دارد. گنبدی نیز در این مسجد وجود دارد که قطر دهانه آن ۷۵٫۱۵ متر است و تقریباً با دهانه ایوان هماهنگی دارد.
موقعیت استراتژیک این مسجد در کنار بازار خان و در گودالی واقع شده است، این امکان را به مسجد می‌دهد تا از آب قنات برای آبیاری باغچه‌های داخل صحن خود استفاده نماید. صحن این مسجد، با صفای قجری، دارای باغچه‌های باصفای دو طرف و یک حوض طویل در وسط آن است که به زیبایی و سرسبزی فضا افزوده است و گرمای کویر یزد را از یاد بازدیدکنندگان دور می‌کند.
شبستان گنبدی این مسجد که روبروی ایوان بلند قرار دارد، با ستون‌های معروف و بادگیری بلند که درهای شبستان و حجره‌ها به داخل آن باز می‌شوند، از دیگر قسمت های قابل توجه معماری است.
به جز اینها، از دیگر زیبایی‌های معماری این مسجد می‌توان به سردر بلند با مقرنس‌کاری آجری، دو پوسته پیازی شکل حوضخانه ستون‌دار، درهای ارسی نقش‌بندی شده، صفه‌های قرینه سازی شده صحن و دالان‌های آن اشاره کرد که هر یک از این اجزا به تنهایی یا به ترکیب با یکدیگر، جلوه‌ای بی‌نظیر به این اثر می‌بخشند.
از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این مسجد، دقت بسیار زیاد در قرارگیری قبله است. طبق باورهای قدیمی، در زمان ساخت محراب این مسجد، فردی که صاحب کراماتی بوده است، جهت قبله را با نمایاندن خانه کعبه برای بنا، دقیقاً مشخص کرده است. این جنبه معماری، نشان‌دهنده دقت و اهمیت ویژه‌ای است که در اجرای این اثر هنری ایرانی به‌کار گرفته شده است.
تاریخ مسجد ملا اسماعیل
مسجد ملا اسماعیل به لحاظ تزئینات و کتیبه‌های تاریخی، از جزئیات زیبا و معنی‌داری برخوردار است که تاریخ و هنر را در کنار هم جا به جا کرده‌اند. در بخش‌های خاص این مسجد، تزئینات و کاشی‌کاری‌های ظریف به چشم می‌خورند.
سردرها و غرفه‌ها
سردرها با استفاده از آجر تزئین شده‌اند و برخی از غرفه‌ها نیز با کاشی‌کاری زیبا مزین شده‌اند. این تزئینات نه تنها زیبایی به مسجد می‌بخشند بلکه ارتباطی با هنر و زیبایی‌های محلی ایرانی دارند.
کتیبه‌ها و کاشی‌ها با خط نستعلیق و نسخ
در مسجد ملا اسماعیل، کتیبه‌ها و کاشی‌ها با خط نستعلیق و نسخ به زیبایی درآمده‌اند. این کتیبه‌ها با استفاده از نقوش و خطوط زیبا، توجه هر بازدیدکننده‌ای را به خود جلب می‌کنند.
کتیبه با آیه قرآنیدر اطراف گنبد مسجد، یک کتیبه کاشی با آیه "انا فتحنا..." به خط علی محمد کاوه، خطاط معاصر، با نقش سفید بر روی زمینه لاجوردی نگاشته شده است. این افتخار، زیبایی فضا را تکمیل می‌کند.
ورودی شبستانورودی شبستان با یک ردیف کاشی‌های سفید و طلایی زینت‌بخشیده شده است. در مرکز این تزئینات، آیه "واذکر فی الکتاب انه کان صادق الوعد" به زیبایی نقش برآمده است.
کتیبه‌های درب‌های حجرههابر روی هر درب ورودی حجره‌های سنتی مسجد، کتیبه‌هایی با متن "قال محمد رسول الله انا مدینه العلم و علی بابها" به چشم می‌خورند که جزئیات زینتی معنوی را به ارمغان می‌آورند.
کتیبه‌های تاریخی
تاریخ مسجد و عهد سلطنت قجری نیز در کتیبه‌هایی بر روی سردر مسجد و در سمت چپ درب ورودی ذکر شده‌اند. این کتیبه‌ها به بازدیدکنندگان اطلاعات تاریخی ارائه می‌دهند.
آثار هنری مسجد ملا اسماعیل
مسجد ملا اسماعیل به دستور و تدبیر آخوند ملا محمد اسماعیل عقدایی، یک عالم برجسته اهل یزد، در دورهٔ قاجار ساخته شده است. ملا اسماعیل به عنوان آخوند محله‌ای معروف به "ملا اسماعیل" شناخته می‌شد و در عقدای اردکان در سال‌های ۱۱۵۳ یا ۱۱۵۴ هجری قمری به دنیا آمد.
در جوانی، این عالم گرانقدر به منظور تحصیل علوم دینی به حوزه علمیه نجف رفت و در آنجا در مسیرهای تعلیمی خواندن دروس خارج فقه، اصول، و عرفان را آغاز کرد. پس از پایان تحصیلات، در سال ۱۲۰۸ به یزد بازگشت و به فعالیت‌های علمی و فرهنگی خود ادامه داد.
آخوند ملا اسماعیل فعالیت‌های متنوعی انجام داده است که شامل تدریس، صدور فتاوی، و نشر آثاری چون "الحسن و القبح"، "نورالعارفین" و سایر آثار علمی و ادبی بوده است. به عنوان یک مرجع علمی و دینی در زمان خود، او تأثیر بسزایی در افکار و عقاید اهالی یزد داشته است.
آخرین سال‌های عمر ملا اسماعیل به سال ۱۲۴۰ هجری قمری می‌رسد و در این سال این عالم بزرگ دار فانی را وداع گفت. جسم او در مقبره‌ای جنب مسجد ملا اسماعیل به خاک سپرده شد و یک کتیبه زیبا به خط نسخ بر دیوار مقبره نیز برجسته شده است.
پس از بازدید از مسجد ملا اسماعیل، توصیه می‌شود که به مقبره این بزرگوار نیز سر بزنید تا با ارثیه‌های فرهنگی و تاریخی این شهر آشنا شوید. کتیبه‌ها و نقوش موجود در مقبره نشان از اهمیت و ارادت به این شخصیت مذهبی دارند و باعث ارتقاء ارزش فرهنگی این منطقه می‌شوند.
تزئینات مسجد ملا اسماعیل
۱. مسجد ملا اسماعیل در چه دوره‌ای ساخته شده است؟
مسجد ملا اسماعیل در دوره فتحعلی‌شاه قاجار، سال ۱۲۲۲ هجری قمری ساخته شده است.
۲. چه تعداد شبستان و ایوان در این مسجد وجود دارد؟
این مسجد دارای ۳ شبستان و یک ایوان بلند بالاست.
۳. چه خصوصیاتی از معماری مسجد ملا اسماعیل بسیار توجه‌برانگیز است؟
معماری این مسجد شامل سردر بلند، حوضخانه ستون‌دار، درهای ارسی نقش‌بندی شده، صفه‌های قرینه سازی شده صحن و دالان‌های آن می‌باشد که به همراه سادگی، یکی از شاهکارهای معماری قرن سیزدهم را تشکیل می‌دهد.
۴. چه زیبایی‌های هنری و تاریخی در تزئینات مسجد مشاهده می‌شود؟
تزئینات و کاشی‌کاری‌های ظریف با آجر و خشت، کتیبه‌ها با خط نستعلیق و نسخ، و آثاری همچون کتیبه‌های حاکی از عهد سلطنت قجری و تاریخ مسجد در جلوه‌ی هنری این مسجد حضور دارند.
۵. چه اطلاعاتی از حیاط مقبره بانی مسجد ملا اسماعیل به دست می‌آید؟
مقبره بانی، آخوند ملا محمد اسماعیل عقدایی، با کتیبه‌های زیبا به خط نسخ بر دیوار و اطلاعاتی در مورد زندگی و آثار این عالم بزرگ پر می‌شود.
با اتمام این مقاله از بیتوته درباره مسجد ملا اسماعیل، به نمایش گذاشتیم که این اثر فرهنگی و تاریخی، با معماری شگفت‌آور و تزئینات منحصر به فرد، یکی از نمادهای زیبای شهر یزد است. این مسجد با طراحی هنری خود، گواه تاریخی از ذوق و ابتکار مردم این سرزمین را به ما ارائه می‌دهد و میزبان زیارت گرانبهایی از هنر و تاریخ می‌باشد.
گرد آوری:بخش گردشگری بیتوته
